Καρατάσος

Επώνυμο οικογένειας κλεφταρματολών από την κεντρική Μακεδονία, που διακρίθηκαν στην Επανάσταση του 1821. 1. Αθανάσιος (19ος αι.). Γιος του Τάσου (βλ. 2.). Αιχμαλωτίστηκε στην πολιορκία της Νάουσας και μεταφέρθηκε στη Θεσσαλονίκη, όπου βασανίστηκε μέχρι θανάτου από τους Τούρκους. 2. Αναστάσιος ή Τάσος ή γερο-Κ. (Δοβρά Βέροιας 1764 – Ναύπακτος 1830). Ήταν ο γενάρχης της οικογένειας. Από πολύ νεαρή ηλικία βρέθηκε κοντά στον κλεφταρματολό του Βερμίου Β. Ρομφέη, του οποίου υπήρξε πρωτοπαλίκαρο, ενώ αργότερα σχημάτισε δικό του σώμα και ανέλαβε την αρχηγία στο αρματολίκι της Βέροιας. Προς το τέλος του 18ου αι., όταν ο Αλή πασάς των Ιωαννίνων διέλυσε τους κλεφταρματολούς της Μακεδονίας, ο Κ., μαζί με τον Γεωργάκη Ολύμπιο και τον Νικοτσάρα, πήγε στη Σερβία για να συμμετάσχει στον αγώνα του Καραγεώργεβιτς εναντίον των Τούρκων. Υπερασπίστηκε μαζί με τον Ρομφέη την επί μήνες πολιορκούμενη από τον Αλή πασά Νάουσα (1804), υπήρξε συμπολεμιστής του Βλαχάβα (1806) και πειρατής στο Αιγαίο μαζί με τον Σταθά, τον Νικοτσάρα κ.ά. Αφού μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία (1818) από τον επίσκοπο Αρδαμερίου Ιγνάτιο, συγκρότησε, μαζί με τον Ζαφειράκη και τον Αγγελή Γάτσο, την πολεμική τριανδρία της κεντρικής Μακεδονίας, η οποία ανέλαβε την ευθύνη της Επανάστασης στην περιοχή του Βερμίου (1821)· όταν κηρύχθηκε η Επανάσταση στη Νάουσα (19 Φεβρουαρίου 1822), ο Κ. διορίστηκε αρχιστράτηγος και ο Ζαφειράκης πολιτικός αρχηγός. Λίγες ημέρες μετά την έναρξη της Επανάστασης επιτέθηκε μαζί με τον Γάτσο εναντίον της Βέροιας, αλλά η επιχείρηση απέτυχε. Σημείωσε, ωστόσο, μεγάλη νίκη στη μάχη της Δοβράς (12 Μαρτίου) και στην πολιορκία της Νάουσας που ακολούθησε (1-13 Απριλίου 1822), όπου διακρίθηκε για το θάρρος και τα επιτελικά του προσόντα. Μετά την καταστροφή της πόλης (13 Απριλίου 1822), από τον Εμπού Λουμπούτ, πασά της Θεσσαλονίκης, σχημάτισε μαζί με τους γιους του, Τσάμη και Κωτούλα, τους αδελφούς Αγγελή και Πέτρο Γάτσο και 300 άντρες, τη μακεδονική λεγεώνα, που προχώρησε στη νότια Ελλάδα και συνέχισε τον Αγώνα μέχρι το τέλος του. Στη συνέχεια, φέροντας την επωνυμία Ολύμπιος, πολέμησε σε διάφορα σημεία της Ελλάδας: Άγραφα, Κομπότι, Πέτα, Ναύπλιο, Κάρυστο, Τρίκερι, Σκιάθο, Αταλάντη, Δίστομο και Σχοινόλακκα (όπου σημείωσε την πρώτη ελληνική νίκη εναντίον του Ιμπραήμ και «πρώτος εταπείνωσε την οφρύν του Άραβος εις τα πεδία της Μεσσηνίας» – κατά τον συντάκτη της νεκρολογίας του, Εύριπο). «Γνωρίζετε άλλους αρχηγούς του αγώνος, οίτινες επραγματοποίησαν τοιούτους πολεμικούς περιπάτους από των εκβολών του Αλιάκμονος μέχρι Σουλίου και από Ναούσης μέχρι Ματαπά, αγωνιζομένους ως ο Καρατάσος και οι συν αυτώ, όχι εκ στενού τοπικού ενδιαφέροντος ή εξ ανάγκης, αλλά μόνον διά την πατρίδα, την ιδέαν αυτής και της ελευθερίας;», γράφει ο Κεραμόπουλος. Στη διάρκεια του 1822 ένα παιδί του Κ. σκοτώθηκε και δύο δολοφονήθηκαν, ενώ η γυναίκα του, Μαρία Καρατάσαινα, υπέστη σκληρά μαρτύρια στη Θεσσαλονίκη (σύμφωνα με τον Γάλλο ιστορικό, Πουκεβίλ, ο Εμπού Λουμπούτ πασάς διέταξε και την έκλεισαν σε έναν σάκο με φίδια και πέθανε). 3. Δημήτριος ή Τσάμης (Διχαλεύρι Νάουσας 1798 – Βελιγράδι 1861). Ήταν γιος του Τάσου (βλ. 2.). Διακρίθηκε ως πρωτοπαλίκαρο του πατέρα του κατά την Επανάσταση της Νάουσας και αργότερα τον ακολούθησε στη νότια Ελλάδα, όπου συμμετείχε σε όλους τους αγώνες του. Το 1828 τοποθετήθηκε επικεφαλής τμημάτων του πρώτου τακτικού στρατού που συγκρότησε ο Καποδίστριας, ενώ το 1831 προσχώρησε με το τάγμα του στην επανάσταση εναντίον του κυβερνήτη· αφού ηττήθηκε στην Αταλάντη από τις δυνάμεις του Αυγουστίνου Καποδίστρια, κατέφυγε στην Ύδρα, κοντά στους πολιτικούς αρχηγούς της επανάστασης Γεώργιο Κουντουριώτη και Ιωάννη Κωλέττη. Την περίοδο της αντιβασιλείας, ως μέλος της οργάνωσης Αληθείς Ορθόδοξοι, φυλακίστηκε μαζί με τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη και τον Δημήτριο Πλαπούτα στο Ναύπλιο. Αργότερα έλαβε μέρος στην επανάσταση της Θεσσαλίας (1839), οργάνωσε εκστρατευτικό σώμα για να ενισχύσει την επανάσταση της Κρήτης, εξελέγη βουλευτής (1843) και διορίστηκε υπασπιστής του Όθωνα (1844). Το 1854, επωφελούμενος από το ξέσπασμα του Κριμαϊκού πολέμου, κήρυξε την επανάσταση της Χαλκιδικής, με σκοπό την απελευθέρωση της Μακεδονίας· στις 6 Απριλίου αποβιβάστηκε με τον στρατό του στη χερσόνησο της Σιθωνίας. Στην αρχή της επανάστασης σημείωσε κάποιες επιτυχίες στη Συκιά και στα Ορμύλια, αλλά η έλλειψη βοήθειας από την κυβέρνηση, η επιφυλακτικότητα των Αγιορειτών και η γαλλική αντίδραση τον ανάγκασαν να επιστρέψει στην Αθήνα (Ιούνιος 1854). Πικραμένος πάντα για την αποτυχία της Χαλκιδικής αλλά και αποφασισμένος να συνεχίσει τον αγώνα, έφτασε στην Ιταλία (1859) όπου συμμετείχε στον απελευθερωτικό της αγώνα. Αμέσως μετά επισκέφθηκε τη Γαλλία, την Αγγλία, τη Ρωσία, τη Ρουμανία, το Μαυροβούνιο και τη Σερβία, επιδιώκοντας να συγκινήσει τους ισχυρούς της Ευρώπης για το Μακεδονικό ζήτημα και να προλειάνει το έδαφος για τη συνένωση όλων των βαλκανικών λαών εναντίον των Τούρκων. Πέθανε στο Βελιγράδι, ενώ πραγματοποιούσε συνομιλίες με τον Μιχαήλ Ομπρένοβιτς. 4. Ιωάννης (1795 – 1822). Πρωτότοκος γιος του Τάσου (βλ. 2.). Συμμετείχε σε πολλές επιχειρήσεις και διακρίθηκε στην πολιορκία της Νάουσας, όπου και σκοτώθηκε. 5. Κωνσταντίνος (1805 – 1832;). Αδελφός των προηγούμενων. Έλαβε μέρος στον Αγώνα υπό τις διαταγές του οπλαρχηγού πατέρα του.